Pierwszy kwartał 2020 roku wszyscy zapamiętamy jako nieoczekiwany zwrot w koniunkturze globalnej gospodarki w związku z pandemią SARS-CoV-2. Niemniej jednak, początek roku był świadkiem, również innego ważnego pozostającego w tle wydarzenia, a które miało istotne znaczenie dla praktyków handlu miedzynarodowego. Mowa oczywiście o nowej edycji międzynarodowych reguł handlu Incoterms® 2020 autorstwa Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC).
ICC wprowadzając zmiany w ostatniej edycji z 2010 roku, zwyczajowo już miało na względzie praktykę handlu międzynarodowego w tym w szczególności interesy bezpośrednich stron transakcji, ale również banków i agencji ubezpieczeniowych będących częścią operacji.
Pierwszą, budzącą chyba największe kontrowersje zmianą, jest możliwość sporządzenia adnotacji "on-board" na liście przewozowym wydawanym zgodnie z regułą FCA zanim de facto załadunek na statek w ogóle nastąpi. Przewoźnik oczywiście ma obowiązek sporządzenia takiej adnotacji zgodnie z prawdą zatem w normalnej sytuacji nie ma takiej możliwości. Nowa edycja reguły FCA, niemniej jednak pozwala na to, aby kupujący zlecił przewoźnikowi sporządzenie takiej adnotacji biorąc na siebie odpowiedzialność. Po 2010 roku strony w praktyce często korzystały z takiego rozwiązania ponieważ banki pośredniczące w zapłacie za towar, wymagały wprowadzenia takiego zapisu, żeby dokonać wypłaty środków na rzecz sprzedającego w momencie, w którym następuje dostawa towaru na podstawie reguły FCA. Pomimo zatem dość nietypowej konstrukcji w wyniku, której powstaje swoista fikcja prawna obejmująca dostawę w innym miejscu niż rzeczywiste miejsce dostawy, praktyka stosowana przez aktorów handlu międzynarodowego wymogła taką modyfikację.
Kolejną, niebudzącą już kontrowersji zmianą jest umieszczenie wszystkich obowiązków stron w zakresie kosztów w klauzuli A9/B9 każdej z reguł tak, aby ich podział nie budził żadnych wątpliwości. W poprzednich edycjach, obowiązki dotyczące kosztów były rozrzucone pomiędzy poszczególne klauzule dlatego zmiana ta jest jak najbardziej pożądana i ułatwi stosowanie reguł.
Trzecia zmiana dotyczy zastosowania w regule CIP klauzuli A instytutowych klauzul ładunkowych przewidującej ubezpieczenie towaru w tranzycie (CARGO) od wszelkich ryzyk, a nie tylko wybranych. Pomimo dużej presji jednak, w szeroko stosowanej w przewozie towarów drogą morską regule CIF nadal - wobec braku innego zastrzeżenia umownego - sprzedający może ubezpieczyć towar tylko od wybranych ryzyk, czyli zgodnie z klauzulą C instytutowych klauzul ładunkowych (Lloyd's Market Association).
Następną konieczną zmianą o wymiarze praktycznym jest dodanie w regułach FCA, DAP, DPU i DDP możliwości transportu towaru z miejsca dostawy, środkiem transportu należącym do kupującego, a nie jak do tej pory wyłącznie przez przewoźnika. Zmianę taką wymogła praktyka, gdyż bardzo często kupujący w ramach powyższych reguł, korzysta z własnego środka transportu.
Kosmetyczną modyfikacją dotychczasowych reguł jest zmiana reguły DAT na DPU, gdyż w praktyce miejscem dostaw w ramach tej reguły może być również inne miejsce niż terminal przeładunkowy. Zmiana nazwy jednak, nie przewiduje żadnych modyfikacji jeżeli chodzi o funkcjonowanie samej reguły względem edycji 2010. Kwestie bezpieczeństwa stały się bardzo istotne na początku tego wieku w związku z zagrożeniami terrorystycznymi. Incoterms® 2010 w sposób bardziej rygorystyczny opisała obowiązki stron z tym związane. Edycja 2020 doprecyzowała te kwestie w klauzulach A4 i A7 po stronie sprzedającego oraz w sposób jasny opisała alokację kosztów a klauzulach A9/B9.
Ostatnią zmianą, mająca na celu pomoc użytkownikom reguł w doborze odpowiedniej struktury jest wprowadzenie w preambule każdej z reguł tzw. Noty Wyjaśniającej dla Użytkowników (Expanatory Notes for Users). Esencją tej zmiany jest jasne i zwięzłe opisanie momentu przeniesienia ryzyka oraz podziału kosztów pomiędzy sprzedającego i kupującego, co ma im pomóc w dokonaniu świadomego wyboru zgodnego z potrzebami danej transakcji.
Nie ma wątpliwości, że handel międzynarodowy rozwija się dynamiczniej niż kiedykolwiek wcześniej. Zmiany technologiczne w wielu branżach oraz potrzeby użytkowników powodują, że praktyka często wyprzedza teorię wymuszając zmiany reguł. Niemniej jednak należy pamiętać, że Incoterms® jest publikacją mieszczącą się w kanonach tzw. Soft law i ich stosowanie w żadnym wypadku nie ma charakteru bezwzględnego. Ewentualne anomalie mogą być korygowane przez strony wprowadzaniem zapisów, które pozwalają im na takie ułożenie relacji biznesowej, która odzwierciedla ich intencje i obowiązki w sposób zgodny z potrzebami. Zbyt częsta modyfikacja reguł przez ICC z kolei może budzić niepewności, co do ich stosowania co szkodziłoby w praktyce obrotowi transgranicznemu. Niezależnie od powyższego jednak, należy pamietać, że pomimo tego że twórcą reguł są prawnicy, to głos praktyków handu miedzynarodowego - tj. przewoźników, banków, ubezpieczycieli, spedytorów oraz oczywiście stron, które dokonują bezpośrednio transakcji - powinen mieć krytyczne znaczenie podczas ich ustalania, gwarantując tym samym optymalny zasięg ich stosowania.
Autor:
Tomasz Mróz - adwokat hiszpański /prawnik zagraniczny
www.compliancepartners.pl